De gamoa’schòft van Bersntol hòt enviretrong pet òcht nèt lai de sproch ober a toal tròchtn va hunderter jor aa as nou hait lebet gahòltn kemmen. De gamoa’schòft vaiert pet mearera tròchtn de bichtestn momentn van jor oder van lem, de kristlechen fèstn, s bècksln van jorzaitn ont de zait van groas kemmen.
S KOSKRITTERAI
S jor en beil as men de òchtzen jor mòcht ist ver de jungen bersntoler a bichteges jor. Za Bainechtn de jungen as gea’ keing en de òchtzen jor kemmen koskrittn. De zoachen van koskrittn sai’ der kronz ont s tiachl. Der kronz ist an huat veròrbetet pet perle ont trucknega plea’mbler ont a veder va spilhu’. S tiachl enveze hòt draupfarmt de vòrm va de balsch bandera ont s ist draustemplt an letratt pet de na’m van koskrittn van jor. De koskrittn en jor van sai’na òchtzen jor lem an ausòndra zait, ont se kriang an bichtegen plòtz en òlla de momentn van jor va de gamoa’schòft: de trong de Stéla zbischn s Earste van jor ont de Geimòcht, de sai’ de haupfigurn va de Vosnòcht, van tenz pet de lòrven ont va de lait as gea’ no en de bètsche en Leistetovosnòcht. De koskrittn plaim vil zòmm ont vilvert plaim sa kamaròttn vern gònze lem.
DE STELA
A vòrt de tròcht va de Stela ist en de gònzn Alpn gaben ont iaz ist der enviretrong en zboa derver van Bersntol: Palai ont Vlarotz.
De tròcht kimmp en de zait va Bainechtn gamòcht, benn as gruppn va lait as singen, zòmm pet de koskrittn gea’ va haus en haus za singen kanzandler ont za nemmen au gèlt ver de òrmen seal. De koskrittn trong en de hent de groas Stela, ausgarechtet va sei ont draugaleik af an hoachn stèck.
De malder va de Stela en Palai sai’ s mol van leiste van jor en Auserpòch, s mol van earste van jor en Inderpòch ont s mol van Geimòcht benn as de gea’ turch de sim derver van lònt.
DER LEISTE TO VOSNÓCHT
En leiste to vosnòcht, abia òll jor, der bètsch ont de bètscha barn gea’ pet groasa hipf en òlla de haiser van lònt, ver za sa’n guata sòchen derbail as men der langes bòrtet. De barn s tea’ zòmm petn oiertroger – gahoasn teit aa – as ver laichtra ben gen de haiser gea’ bart ver za nemmen au de oier gem van familie ver za song gèltsgott van bintsch. Benn as de kemmen en dorf, garift za gea’ um en lònt, de tròcht va de vosnòcht secht der toat van bètsche ont s lesn van testament as interessiarn de koskrittn (de jungen as en sèll jor de òchtzen jor mòchen barn) ont der moment pfòllt runt en òlla. De diarnen paroatn turtn ver za vaiern der to as rift – zòmm pet de Vosnòcht – zobenz petn verprennen va de gòba van Bètscho, an zoach van rif van binter ont van biderkemmen van lem van langes.
